Historia edukacji - Część III - Oświecenie

Autor: Marcin Bojarski

Kiedy ostatnio zajmowaliśmy się tematem historii edukacji, przyjrzeliśmy się zmianom jakie przyniosło średniowiecze oraz opowiedzieliśmy o początkach istnienia uniwersytetów. Wraz z kolejnymi wiekami coraz trudniej jednak pisać o zachodzących przemianach ogólnie – różnice pomiędzy ich przebiegiem w poszczególnych krajach stają się coraz większe. Duży wpływ na to zjawisko miała między innymi Reformacja. Za jej przyczyną w wielu krajach zniknęły zakony, które do tej pory często odgrywały kluczową rolę w procesie edukacji. Postulowano natomiast rozpowszechnienie nauczania oraz udostępnienie go jak najszerszej grupie chętnych. Tak radykalne zmiany miały jednak dopiero nadejść. Pod koniec XVII wieku w Europie zaczął rodzić się nowy nurt kulturalny i umysłowy, który miał odmienić całkowicie podejście do nauki, wiedzy i edukacji. Dziś określamy go mianem Oświecenia.

 

Potrzeba zmian

 

W epoce tej rozum oraz nauka zostały uznane za wartości kluczowe, które powinny prowadzić człowieka przez całe życie. Nic więc dziwnego, że również i zagadnieniu edukacji poświęcono bardzo wiele uwagi. Ponownie, w każdym państwie procesy reform przebiegały nieco inaczej. Szczególnie ciekawie wyglądało to w Polsce. Powołana w naszym kraju Komisja Edukacji Narodowej była pierwszą w całej Europie instytucją o charakterze podobnym do dzisiejszych ministerstw oświaty. Jak powstał ten niezwykły twór?

W XVIII wieku edukacja podstawowa i średnia podlegały w Polsce zakonowi Jezuitów. Ten jednak w roku 1773 został rozwiązany przez Papieża Klemensa XIV. Nad naszym krajem zawisło widmo całkowitego upadku edukacji. Niezbędne były głębokie reformy, które stworzyłyby całkiem nowy, postępowy system.

 

Podręczniki, kadra i program

 

Jeszcze tego samego roku decyzją króla Stanisława Augusta Poniatowskiego powołano Komisję Edukacji Narodowej na czele której stanął Hugo Kołłątaj, wybitny uczony, pisarz i polityk. Równie szybko zabrano się do działania. W pierwszej kolejności zmieniono model nauczania na trójstopniowy. Następnie zaczęto opracowywać nowe podręczniki, których przygotowanie zlecono osobnej, utworzonej specjalnie w tym celu instytucji – Towarzystwu do Ksiąg Elementarnych. Staraniami Komisji Edukacji Narodowej na równych prawach dopuszczono do edukacji kobiety. Stale reformowano także kadrę – spora część nauczycieli, będących byłymi Jezuitami często nieprzychylnie patrzyła na wprowadzane zamiany i bywały przypadki, gdy po prostu je bojkotowała lub ignorowała. Dawnych zakonników zaczęto więc zastępować absolwentami Akademii Krakowskiej i Wileńskiej. Przy samych uniwersytetach utworzono natomiast seminaria nauczycielskie, mające za zadanie kształcić przyszłą kadrę oświaty.

Reformowany był również program nauczania. Wprowadzono do niego między innymi wcześniej nieobecne zajęcia z historii naturalnej i historii Polski. Pojawiły się również pierwsze zajęcia sprawnościowe, będące odpowiednikiem dzisiejszego wychowania fizycznego. Odstąpiono także od nauczania po łacinie i zaczęto prowadzić lekcje oraz wykładać po polsku.

 

Niestety olbrzymi potencjał prac Komisji Edukacji Narodowej został w dużej mierze zaprzepaszczony przez sytuację polityczną. Mniej więcej od roku 1789 stronnictwo sprzyjające reformom zaczęło tracić swoje wpływy, a tym samym możliwość działania. Gwoździem do trumny okazała się jednak Konfederacja Targowicka, która całkowicie wymieniła skład Komisji oraz odebrała jej nadzór nad szkołami.

Choć więc historia polskiej edukacji w okresie Oświecenia nie ma szczęśliwego zakończenia, to i tak powinniśmy być dumni. Przez kilkadziesiąt lat nasz kraj posiadał najnowocześniejszy system nauczania w całej Europie, mogący stanowić wzór dla innych państw. To właśnie dzięki wysiłkom

Temat: Historia edukacji - Część III - Oświecenie

Nie znaleziono żadnych komentarzy.

Wstaw nowy komentarz